Podstawy podpisania Konwencji z Espooi Konwencji z Aarhus i ich ratyfikacja w Polsce i na Ukrainie

Od niepamiętnych czasów ludzkość stawała przed koniecznością wypracowania skutecznych rozwiązań mających na celu pogodzenie różnorodnych i często sprzecznych ze sobą interesów poszczególnych członków społeczeństwa. W celu ułatwienia tego zadania został stworzony instrument, określający obowiązujące normy zachowania, porządkujący ludzkie relacje i przez to przyczyniający się do zapewnienia bezpieczeństwa ludzkości. Tym instrumentem jest prawo, w tym również prawo ochrony środowiska.

W dzisiejszych czasach ta rola prawa jest jeszcze bardziej aktualna. Uzasadnione jest to tym, że obecnie ludzie są w stanie w większym, niż wcześniej stopniu wpływać na warunki życia innych ludzi, którzy mogą być oddzieleni od nich nie tylko setkami tysięcy kilometrów, ale też całymi epokami. Sprawiedliwym wydaje się uwzględnić interesy tych narażonych, oraz (jeśli to możliwe) nadać im prawo do przedstawienia swoich uwag i obaw dotyczących planowanej działalności, jak również zawiadomić ich o decyzji końcowej. Jest to tym bardziej ważne, ponieważ środowisko jest jedno, a jego zasoby często są nieodnawialne.

Na poziomie międzynarodowym kwestie te zostały odzwierciedlone w Konwencji z Espoo[1]oraz w Konwencji z Aarhus[2]

Konwencja z Espoo stwarza ramy prawne niezbędne dla współpracy międzynarodowej podczas oceny transgranicznego oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć. Konwencja ta ułatwia realizację kilku zasad określonych w Deklaracji z Rio (w tym zobowiązania państw do zapewnienia wczesnego i aktualnego powiadamiania i przekazania odpowiedniej informacji potencjalnie zagrożonym państwom na temat wydarzeń, które mogą mieć znacząco niekorzystne transgraniczne efekty, oraz konsultować się, z tymi państwami we wczesnym etapie i dobrej wierze)[3].

Konwencja z Aarhus przyczynia się do ochrony prawa każdej osoby z obecnego oraz przyszłych pokoleń do życia w środowisku odpowiednim dla jej zdrowia i pomyślności poprzez gwarantowanie społeczeństwu możliwości uczestniczenia w ochronie środowiska.

Wymienione powyżej Konwencje zostały ratyfikowane w Polsce i na Ukrainie[4]. Zgodnie z Ustawami Podstawowymi obu państw odpowiednio ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią część krajowego porządku prawnego[5].Natomiast by rzeczywiście działać w praktyce, wymagania tych, jak i innych aktów międzynarodowych powinny zostać skonkretyzowane w przepisach prawa krajowego.

Głównym polskim aktem prawnym, stwarzającym mechanizmy realizacji Konwencji jest ustawa z 03.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko[6].Ukraina zaś jak dotąd nie podjęła koniecznych ustawodawczych, administracyjnych i innych środków w celu ustanowienia i utrzymania jasnych, przejrzystych i spójnych ram prawnych niezbędnych dla realizacji postanowień obu Konwencji.